Mijail Bakhtin là một nhà phê bình văn học, triết gia và nhà ngữ văn người Nga. Ông đã đóng góp quan trọng vào việc phát triển nhiều khái niệm lý thuyết, bao gồm những ý tưởng về đa giọng điệu (polyphony), ngoại hướng (heteroglossia) và trò chuyện (dialogism). Các tác phẩm của ông đã gây ảnh hưởng sâu rộng lên ngành nghiên cứu văn học thế giới, đặc biệt là trong lĩnh vực lý thuyết văn học hiện đại. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về tác giả và các công trình của ông, đặc biệt là những công trình mang số 88 như một tiêu chí nghiên cứu.
Đầu tiên, Bakhtin nổi tiếng với khái niệm về "ngữ cảnh xã hội" (social context), mà theo đó văn bản không chỉ phản ánh thực tế, mà còn tác động lên nó. Bakhtin cũng đặt ra ý tưởng về "ngoại hướng" – sự đa dạng của ngôn ngữ và cách diễn đạt trong một xã hội. Điều này không chỉ liên quan đến cách chúng ta sử dụng ngôn ngữ, mà còn đến việc cách thức hiểu và thông dịch ngôn ngữ đó.
Khái niệm quan trọng khác mà Bakhtin đã đưa ra là "trò chuyện". Theo Bakhtin, ngôn ngữ không đơn giản chỉ là một công cụ truyền tải thông tin; nó còn đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập mối quan hệ giữa các cá nhân và cộng đồng. "Trò chuyện" được hiểu là sự giao lưu liên tục giữa các cá nhân, nơi mỗi người đều có cơ hội đóng góp vào cuộc trò chuyện và thay đổi cách nhìn nhận của người khác về thế giới xung quanh họ.
Công trình của Bakhtin đã tạo ra một cuộc cách mạng trong cách chúng ta suy nghĩ về văn học và văn hóa. Ông đã nhấn mạnh rằng văn bản không chỉ phản ánh thực tế, mà còn tác động lên nó. Văn học không chỉ là một sự phản ánh của thế giới, mà còn là một công cụ tạo ra thế giới đó.
Nếu chúng ta xem xét một công trình mang số 88 của ông, như "Thoreau và văn hóa của độc thoại", nó thể hiện rõ ý tưởng chính này. Trong tác phẩm này, Bakhtin thảo luận về ý nghĩa của việc độc thoại trong nền văn hóa phương Tây hiện đại. Theo ông, sự tồn tại của độc thoại - hay việc nói chuyện với chính mình - cho thấy một xã hội đang trong tình trạng cô lập, nơi con người bị tách rời khỏi cộng đồng và thế giới xung quanh họ.
Bakhtin giải thích rằng sự cô lập này không chỉ xuất phát từ việc thiếu sự kết nối giữa con người, mà còn do việc thiếu đi sự giao lưu và tương tác thực sự giữa các cá nhân. Khi chúng ta không có cơ hội để tham gia vào các cuộc trò chuyện, chúng ta dễ dàng mất đi khả năng thấu hiểu và cảm thông với người khác, và do đó, mất đi khả năng tạo ra và duy trì mối quan hệ cộng đồng.
Trong tác phẩm này, Bakhtin cũng đưa ra khái niệm về "trí tuệ xã hội" (social intelligence), hay khả năng hiểu biết và tương tác với thế giới xung quanh chúng ta. Ông khẳng định rằng trí tuệ xã hội không chỉ là một kỹ năng, mà còn là một quá trình cần được nuôi dưỡng và phát triển thông qua việc tham gia vào các cuộc trò chuyện và tương tác xã hội.
Cuối cùng, tác phẩm "Thoreau và văn hóa của độc thoại" cũng thảo luận về ý nghĩa của sự "thoát ly" (disengagement) trong xã hội hiện đại. Bakhtin cho rằng việc thoát ly không phải lúc nào cũng là một điều xấu, bởi nó có thể giúp chúng ta nhìn thấy thế giới từ một góc độ mới và đánh giá lại các giá trị mà chúng ta vẫn thường chấp nhận một cách mù quáng.
Tóm lại, công trình "Thoreau và văn hóa của độc thoại" không chỉ làm rõ ý tưởng chính của Bakhtin về tầm quan trọng của việc giao tiếp và tương tác xã hội, mà còn đưa ra nhiều ý tưởng quan trọng khác về sự độc thoại trong văn hóa phương Tây hiện đại. Thông qua công trình này, Bakhtin đã tiếp tục làm sáng tỏ tầm quan trọng của văn hóa và văn học trong việc hình thành và duy trì một xã hội khỏe mạnh và hòa nhập.
Mijail Bakhtin đã để lại một di sản phong phú trong lĩnh vực lý thuyết văn học. Các công trình của ông, dù lớn hay nhỏ, đều cung cấp một góc nhìn độc đáo và sâu sắc vào thế giới văn học và văn hóa, và tạo ra những tác động mạnh mẽ lên cách chúng ta suy nghĩ về những vấn đề này.
